1.    Giới thiệu

        Tam thất hay có tên gọi khác là sâm tam thất, kim bất hoán, điền thất nhân sâm, là một loài thực vật có hoa thuộc họ Nhân sâm. Đặc tính tam thất là cây thảo ưa những nơi có bóng râm và ẩm mát, thường mọc ở trên những vùng núi cao từ 1.500m. Vì vậy, ở Việt Nam, Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Lai Châu...là những nơi xuất hiện nhiều tam thất nhất. 

Theo hóa học, trong rễ cây tam thất bắc chứa nhiều các nhóm thành phần hóa học như saponin (4,42-12%), ginsenosid và glucoginsenosid.

Trong rễ cây tam thất có tinh dầu (trong đó có α-guaien, β-guaien và octadecan). Ngoài ra còn có chứa flavonoid, phytosterol, polysaccharid, muối vô cơ. Có axit amin và các nguyên tố Fe, Ca và đặc biệt là 2 chất saponin và arasaponin A, arasaponin B...

  Công dụng

Theo Đông Y tam thất có vị ngọt, hơi đắng, tính ấm, vì vậy rất có hiệu quả trong việc cầm máu, giảm đau, giảm sưng tấy, giảm triệu chứng hoa mắt chóng mặt sau sinh,

-       Tiêu ứ huyết, tiêu sưng, cầm máu: Các khoáng chất có trong tam thất bắc giúp tan huyết ứ đọng, tăng cường bổ máu, là vị thuốc có tác dụng cầm máu hàng đầu trong các dược liệu. Giúp phụ nữ sau sinh tái tạo máu mới để cơ thể khỏe mạnh và tràn đầy sức sống, với các trường hợp chấn thương hoặc tai nạn, tam thất bắc có công dụng đẩy các máu tụ tồn ứ bên trong hiệu quả.

-       Bổ máu: với thành phần giàu các chất bổ như hợp chất có Sterol, acid amin, các nguyên tố vi lượng và đặc biệt là hợp chất saponin. Chúng có tác dụng bồi bổ cơ thể, phù hợp với những trường hợp suy nhược, thiếu máu, phụ nữ sau sinh, người bị tai nạn, người mới ốm dậy.

-       Chống lão hóa: tam thất bắc chứa hàm lượng cao saponin và flavonoid giúp tăng khả năng vận hành của cơ thể, chống oxy hóa và đóng vai trò giảm thiểu sự lão hóa.

-       Phòng ngừa và điều trị ung thư: Bên cạnh công dụng ngăn chặn sự lão hóa tế bào, hoạt chất saponin và flavonoid trong củ tam thất bắc còn hạn chế sự phát triển của các tế bào ung thư, các khối u, trợ sức trợ lực, tăng cường sức đề kháng,...

-       Tác dụng điều hòa kinh nguyệt: hoạt tính có trong củ tam thất bắc có công dụng tăng cường hormon buồng trứng giúp điều hòa chu kì kinh nguyệt của chị em phụ nữ.

-       Điều hòa đường huyết: thành phần củ tam thất có chứa hoạt chất Saponin Rg1 với công dụng hữu hiệu trong việc hạ đường huyết trong máu.

-       Tăng cường sức khỏe tim mạch: Noto ginsenoside là một dược chất quý có trong củ tam thất với công dung tăng khả năng chịu đựng của cơ thể, ngăn ngừa xơ vữa động mạch. Ngoài ra, chúng cũng có thể ức chế sự thẩm thấu của mao mạch, hạn chế tổn thương vỏ não do thiếu máu gây ra.

Cách sử dụng tam thất bắc

-       Dùng trực tiếp: rễ cây tam thất tươi rửa sạch, giã nát và đắp lên vị trí bị tổn thương.

-       Dùng sống: Củ tam thất bắc có thể dùng để ăn sống, thái lát ngâm rượu, hoặc phơi khô rồi nghiền thành bột để dùng với mật ong hoặc pha nước uống.

-       Dùng chín: tam thất sao khô hoặc sao với dầu thực vật hay đem hầm cùng các món ăn.

Lưu ý khi dùng tam thất

-       Sử dụng đúng liều, không sử dụng quá nhiều có thể gây tác dụng phụ

-       Không dùng tam thất bắc khi bị cảm mạo phong nhiệt hoặc cảm nóng vì sẽ gây nóng thêm, dễ xuất hiện các chứng mẩn ngứa, mề đay...

-       Phụ nữ có thai và trong thời kì kinh nguyệt không nên dùng

-       Tam thất sẽ gây tương tác với một số thực phẩm như: Cá, hải sản, đậu tằm, các loại thực phẩm lạnh, cay và chua... gây giảm tác dụng của tam thất ngoài ra tăng nguy cơ ngộ độc, dị ứng, kích ứng...

-       Người bị dị ứng với các thành phần của tam thất, trẻ em, người bị tiêu chảy không nên dùng